Wat betekent ‘de hond in de pot vinden’?

Niet de hond in de pot vinden, maar in de bak! Foto: S.v.d.Ent
Niet de hond in de pot vinden, maar in de bak! Foto: S.v.d.Ent

De betekenis van ‘de hond in de pot vinden’, wat een oud spreekwoord is, staat voor net te laat gekomen zijn om mee te eten: al het eten is op. Je vindt daardoor de hond (met zijn kop/ snuit) in de pot, ofwel in de lege pannen die hij aan het uitlikken is. Je vist dus naast het net om nog mee te kunnen eten.

Manieren om dit spreekwoord te gebruiken

Het spreekwoord is nog altijd actueel en kan ook wel eens ‘dreigend’ gebruikt worden: ‘kom je nu snel eten, want anders vind je de hond in de pot’. Met andere woorden, als je nu niet snel komt eten, dan is het op.

Maar ook het enigszins verwijtende: ‘ja, nu vind je de hond in de pot, je bent een half uur te laat gekomen’.

Je kunt het ook constaterend gebruiken: ‘ik heb de hond in de pot gevonden’, als het eten allemaal op was, bijvoorbeeld op een feestje waar de overige feestgangers je voor waren geweest.

Het spreekwoord mag dan figuurlijk zijn; in vroegere tijden, namelijk in de middeleeuwen, kon men echt de hond in de pot aantreffen.

Tradwife trend nu ook in Nederland dankzij TikTok. Maar wat zijn tradwives?

Er is een nieuw fenomeen op TikTok opgestaan: de tradwife. Maar wat zijn tradwives nu precies en waarom heten zij zo? Trad staat voor ’traditioneel’. De moderne versie van de Stephord wives, zo zou je het licht cynisch kunnen samenvatten. Gaat het eigenlijk vooral om de looks en views op TikTok, of is er meer aan de hand?

Wat zijn tradwives?

Tradwives staat voor jonge, wat conservatieve, maar ook op het eerste gezicht bevreemdend genoeg zelfbewuste vrouwen, die de man-vrouw rol omarmen met de daarbij gepaarde Amerikaanse jaren 50 uitstraling van weleer. Want dát is een belangrijk aspect van deze movement: niet de afgetobde Nederlandse huisvrouw uit die tijd staat centraal, die ieder centje moesten omdraaien: neen, het gaat hier dan echt om de rijkere Amerikaanse huisvrouw uit de 50s, die van alle gemakken was voorzien: die look, die vibe, die patronen en rollen. Dát is op een bepaalde manier sexy en straalt een soort levensenergie uit.

Staying home mom

Ben je dan toch een staying home mom, dan maar all the way gaan, dat omhelst voor mij de tradwife movement op TikTok. Er worden recepten gedeeld, er wordt opgestaan voor traditionele waarden die tegen het feminisme indruisen. En daarbij komt een stukje prestige en status, je moet het je immers ook maar kunnen veroorloven als gezin, met de man als enige kostwinner.

Tradwife uit de 40s, in bevallige look.
Tradwife uit de 40s, in bevallige look.

Tradwife in de praktijk

Thuis bij de kinders, mooi uitgedost, doe je op ideale wijze het huishouden; over je mooie kleding draag je een flatteus keukenschort – en zo mag je jezelf graag profileren op TikTok. Tradwives stralen niet de Hollandse vrouw uit de jaren 50 uit, maar juist de Amerikaanse versie hiervan. Want in ons kleine landje hing absoluut geen glamour sfeer rond de ‘perfecte huisvrouw’. Het was nog hard aantobben voor onze huisvrouwen, zonder veelal de luxe huishoudelijke apparaten (zoals de stofzuiger etc) die in Amerika al wél gangbaar waren. Woonden gezinnen hier vaak nog in te kleine, krappe woningen en hing er een bepaalde naoorlogse soberheid – in Amerika was nu juist de zon opgekomen voor de huisvrouw, zoals terug te zien is in talloze films.

Bekende tradwives

Denk aan Cameron Diaz in de film The Box. Was het geen pláátje? En kijk gerust eens de film ‘The Stepford Wives‘ (een échte aanrader), wat een beeldige plaatjes en mooie tijdsweergave uit het Amerika van des tijds. Zonder het plot te verraden; niets is wat het lijkt in deze thriller. De film is uitgebracht in 1975 (een echte klassieker dus) – slechts 15 jaar na het einde van de jaren 50. Maar ook in The American Horror Story (Ratched, te zien op Netflix) krijg je op prachtige, kleurrijke wijze de 50s vibe en dresscode voor de vrouw gepresenteerd.

Tradwives als statussymbool

Wie had dat zien aankomen anno 2023: een bepaalde groep jonge vrouwen die terug willen naar traditionele waarden van de jaren 50. Tenminste, naar het ideaalbeeld van de huisvrouw zo op het eerste oog. Maar is dat wel echt zo? Of worden alleen de specifieke, prettige bijkomstigheden uit die periode omarmd? Een ding staat vast: om een tradwife te kunnen zijn moet je bemiddeld zijn, jullie als stel kunnen goed rondkomen van één inkomen: die van de man. Tradwives kennen dus een bepaalde status: de man verdient genoeg, zodat jij je vrouwelijke taken op je kunt nemen. In stijl wel te verstaan.

De ideale huisvrouw uit de jaren 50 kende traditionele waardes:

  • Deed met vreugde het huishouden, alles was spik en span op orde.
  • Was steun en toeverlaat van haar man, de pilaar die het huishouden runde.
  • Werkte niet buitenshuis, maar zorgde voor de kinderen en het huishouden.
  • Mocht graag thee drinken en keuvelen met anderen vrouwen over het huishouden, de nieuwste recepten en de kinders.
  • Hanteerden het aloude ‘rust, reinheid en regelmaat’ voor de kinderen; die er eveneens smetteloos uitzagen.
  • Was een plaatje om te zien; beeldig, bevallig, op het poezelige af soms.
  • Droeg nooit en te nimmer broeken, maar was altijd in prachtige jurken en rokken gehuld.
  • Ondenkbaar dat de tradwife tatoeages zou willen, of piercings. Oorbellen zijn wel gewenst.
  • Het eten stond klokslag 6 of 7 uur dampend op tafel.
  • Soms kreeg de man ook zijn pantoffels en krant nog aangereikt bij thuiskomst van zijn werk.
  • De man had ook zo zijn mannelijke taken, waaronder het huisvuil buiten zetten; dit is geen taak voor een vrouw, evenals klusjes uitvoeren.
  • Alles met gereedschap behoorde tot het domein van de man.
  • Als vrouw had je geen sterke politieke mening; dit behoorde ook tot het domein van de man; die had er immers verstand van.
  • Je mengde je dus niet in discussies tussen mannen onderling.
  • Als vrouw kende je je plek, en met vreugde gaf je invulling daaraan.

Waarom dronken mensen vroeger levertraan, het vieste drankje ooit?

Ouderwetse fles Levertraan, te vinden in museum Het Hoogeland. Zeer bijzonder drankje wat mijn ouders ook kregen vroeger.
Ouderwetse fles Levertraan, te vinden in museum Het Hoogeland. Zeer bijzonder drankje wat mijn ouders ook kregen vroeger.

Kinderen kregen jarenlang levertraan voorgeschoteld, zo ook mijn moeder in de jaren 30. Zo nu en dan zei ze het wel eens, hoe óntzettend vies dat smaakte! Maar het was nu eenmaal nodig, want levertraan was een bron van vitamine A, wat je nodig hebt voor je botten, haar en tanden. Kinderen die te weinig levertraan binnen kregen, konden o-benen krijgen, doordat de botten te week bleven.

Waarom vitamine A?

Vitamine A maakt je lichaam aan bij zonlicht, dus tijdens de winterse periodes kregen kinderen Levertraan. Tegenwoordig is vitamine A toegevoegd aan bepaalde voedingswaar, maar dat was toen destijds nog niet zo (teveel vitamine A is overigens slecht voor je: altijd aan de maximale dosering houden).

Zo ontstond er in Engeland Rachitis (wat de Engelse ziekte werd genoemd), door een gebrek aan vitamine A, dit was in de 19e eeuw het geval, door het vele stoken op kolen voor kachel, keuken en haard en de gepaarde luchtverontreiniging.

Levertraan smaakt zó vies, dat geloof je niet …

Waarvan is Levertraan gemaakt? Het werd gewonnen uit de lever van bijvoorbeeld Kabeljauw en Heilbot. Dat het van walvissen afkomstig zou zijn is een fabeltje.

Waar smaakte levertraan naar? Brr, het is te erg: levertraan smaakte en geurde naar rotte vis. Wie dicht in de buurt van een rotte vis komt kan zich er iets bij voorstellen; het is niet te doen. Een walgelijke gedachte en walgelijk voor de mensen die het moesten slikken. Kinderen begonnen al te trillen bij de gedachte weer een lepel te moeten nemen! Was je ziek, dan kon je nog een lepel extra krijgen!

Oude emaille reclameborden

Oude emaille reclameborden waren de billboards van vroegere tijden. Je kunt ze nog steeds kopen in lifestyle winkels, zoals bijvoorbeeld het bekende Loods5 bij Zaandam. De ouderwetse reclameborden die je hier ziet troffen we aan in het museum De Hoogelanden en laten een stukje historie zien van fabrikanten en de maatschappij van zo’n 100 tot 70 jaar geleden.

Deze ouderwetse reclameborden werden van emaille gemaakt, ontstonden rond de 20e eeuw en waren in zwang tot de jaren 50 ongeveer. Sommigen fabrikanten bestaan niet eens meer, zoals de eau de Cologne van Boldoot.

Emaille reclamebord van Eau de Cologne merk "Boldoot".
Emaille reclamebord van Eau de Cologne merk “Boldoot”.
Nog een prachtig emaille reclamebord van Eau de Cologne Boldoot. Niet alleen verkochten zij eau de Cologne, maar ook toiletzeep. Boldoot bestaat inmiddels niet meer, maar is in Amsterdam opgericht.
Nog een prachtig ouderwets emaille reclamebord van Eau de Cologne Boldoot. Niet alleen verkochten zij eau de Cologne, maar ook toiletzeep. Boldoot bestaat inmiddels niet meer, maar is in Amsterdam opgericht, in 1789.
Holland Amerika sigarenfabriek: andere tijden .. toen tabak nog heel gewoon was, zonder kennis over gezondheidsrisico's.
Holland Amerika sigarenfabriek. Andere tijden .. toen tabak nog heel gewoon was, zonder kennis over gezondheidsrisico’s.
Ouderwets emaille reclamebord van "Catz-Rotterdam" waarin bier werd aangeprezen.
Ouderwets emaille reclamebord van “Catz-Rotterdam” waarin bier werd aangeprezen.
Ouderwets emaille reclamebord van "Brasso" schoonmaakmiddel/ poets en glansmiddel voor metalen zo te zien.
Ouderwets emaille reclamebord van “Brasso” schoonmaakmiddel/ poets en glansmiddel voor metalen als koperen borden in het huishouden van vroeger zo te zien.
Oud reclamebord van J.G. Pruimtabak. In die tijd kauwden mannen pruimtabak (ook mijn vader), met de kennis van nu natuurlijk af te raden!
Oud reclamebord van J.G. Pruimtabak. In die tijd kauwden nogal wat mannen pruimtabak (ook mijn vader), met de kennis van nu natuurlijk niet aan te bevelen.
Brasso poetsmiddel Huisvrouw van vroeger.
Brasso poetsmiddel Huisvrouw van vroeger.

Vroeger op school: Oude wereldkaart en Aap Noot Mies

Hoe zag een ouderwets klaslokaal eruit in de jaren 20, 30 en 40 van de vorige eeuw? Te zien in museum De Hoogelanden.
Hoe zag een ouderwets klaslokaal eruit in de jaren 20, 30 en 40 van de vorige eeuw? Te zien in museum De Hoogelanden.
Halve wereldkaart van vroeger, inclusief 'Nieuw Holland' (Australië). Foto: S.v.d. Ent
Halve wereldkaart van vroeger, inclusief ‘Nieuw Holland’ (Australië). Ontdek het in museum Het Hoogeland! Foto: S.v.d. Ent

Zeer speciaal: op deze (gedeeltelijke) wereldkaart werd Australië nog aangeduid als ‘Nieuw Holland’. Tot 1817 heette Australië namelijk zo (net zoals New York natuurlijk ooit Nieuw Amsterdam heette).

Een voorbeeld van het al oude 'Aap Noot Mies'. Foto: S.v.d. Ent
Een voorbeeld van het al oude ‘Aap Noot Mies’. Locatie: museum Het Hoogeland. Foto: S.v.d. Ent

Zo leerde hele generaties lezen, maar vooral waar de ‘stomme e’ wel en niet werd uitgesproken, en welke klinkers lang en kort klinken. Welke gezegden en spreuken er geleerd werden lees je hier.

Een kijkje in het huishouden van vroeger

De loper uit de gang klopte je uit over een houten stellage met de mattenklopper. Foto: S.v.d. Ent
De loper uit de gang klopte je uit over een houten stellage met de mattenklopper. Ontdek het in museum Het Hoogeland! Foto: S.v.d. Ent

Vroeger, toen de tijd nog zoet was en de wereld er heel anders uit zag, hoe ging het er toen aan toe in het ouderwetse huishouden van vroeger? Omdat ikzelf uit een dorp kom en in de vroege jaren 70 als kind nog het een en ander heb meegekregen van de tijd ver voor mij (met ouders uit de jaren 30) neem ik je graag mee naar het huishouden van vroeger.

Schoonmaken in vroegere tijden

Vroeger ging gewoon de bezem door het huis, de vloeren bestonden uit houten planken of stenen vloeren. Met veger en blik werd het vuil weggehaald. Matten, jute ganglopers en kleden gingen over de houten stellage buiten. Ook mijn ouders hadden een dergelijke stellage op het erf én inderdaad ging de gangloper daaroverheen om uitgeklopt te worden. Buiten lag een dweil voor de deur om je voeten af te vegen, maar ook rageborstels om blubber hardhandig weg te halen van de laarzen. Schoenen werden meestal in een rekje geplaatst bij de voordeur.

Woningen hadden vroeger vrijwel altijd een lange gang en daar lag dan een gangloper. Ook lagen er kleden onder de eettafel en kregen trappen een traploper (die losgemaakt kon worden en die vast zaten d.m.v. koperen pinnen).

Schoonmaakspullen van vroeger. Foto: S.v.d. Ent
Schoonmaakspullen van vroeger. Locatie: museum Het Hoogeland. Foto: S.v.d. Ent

Later, in de jaren 60 kwam er de rolveger. Dit apparaat had wieltjes en borstels die meedraaide en het nam verdraaid veel vuil op, wat in een bakje terecht kwam – eigenlijk een prachtig alternatief voor de stofzuiger, want duurzamer kan haast niet aangezien hij geen stroom gebruikt.

Hoe werd de was gedaan vroeger?

Het droogrek voor in huis van rond 1900. Foto: S.v.d. Ent
Het droogrek voor in huis van rond 1900. Locatie: museum Het Hoogeland. Foto: S.v.d. Ent

De was die écht goed schoon moest worden werd uitgekookt, maar de overige was ging meestal in de wastobbe, een grote blikken, tinnen tobbe, waar later zeepsoorten aan toegevoegd werden, van ossengalzeep tot later zachte groene zeep. Een wasmachine, de droger of zelfs de centrifuge bestonden nog niet; vrouwen deden daarom de was door de wringer die de was uitwrong. Dit was zwaar werk, vergis je niet. Vooral met de grote gezinnen van destijds; hoewel de oudste dochters vaak ook een deel van het huishouden en zorg voor de jongste kinderen op zich namen; zo kon het zijn dat je als kind vrijwel door je oudere zus werd opgevoed.

Vroeger werd het wasgoed op deze wijze buiten gedroogd. Locatie: museum Het Hoogeland. Foto: S.v.d. Ent
Vroeger werd het wasgoed op deze wijze buiten gedroogd. En vochtig wit wasgoed bleekt ook beter buiten in de zon gehangen. Locatie: museum Het Hoogeland. Foto: S.v.d. Ent

Vanaf mijn prille jeugd begin jaren 70 stond er bij ons in de groentetuin achter het huis een dergelijke houten constructie, met de waslijnen exact zo gespannen. De sperziebonen op de achtergrond, gecombineerd met het wasgoed, brengen me direct terug naar die tijd! Wasgoed hing dus precies aan de houten constructie langs het lange tuinpad. Ook al kwamen er wasrekken, mijn ouders bleven het wasgoed tot halverwege de jaren 90 op deze wijze drogen.

Strijken

Ouderwetse strijkbout van massief ijzer die werd opgewarmd op de kachel. Foto: S.v.d. Ent
Ouderwetse strijkbout van massief ijzer die werd opgewarmd op de kachel. Ontdek het in museum Het Hoogeland! Foto: S.v.d. Ent

Wat is er nu mooier dan zo’n ouderwetse strijkbout van loodzwaar gietijzer. Hij werd opgewarmd op de (hout)kachel en werd loeiheet. Op deze wijze kon kleding gestreken worden.

Ouderwetse waterput. Foto: S.v.d. Ent
Ouderwetse waterput. Locatie: museum Het Hoogeland, Foto: S.v.d. Ent

Water voor het huishouden

In sommige keukens bevond zich vroeger een waterpomp - meestal slechts voorbehouden aan rijkere boeren en notabelen. Locatie: museum De Hoogelanden
In sommige keukens bevond zich vroeger een waterpomp – meestal slechts voorbehouden aan rijkere boeren en notabelen. Locatie: museum De Hoogelanden

Voordat mensen waterleidingen in huis kregen (pas rond 1900 gebeurde dat), was de waterput dé watervoorziening voor het huishouden. De putdeksels konden open en daar kon je vers water uitscheppen met de emmer die er boven hing. Het gaat om grondwater, want het waterreservoir ligt zo’n 2 meter diep, waardoor het volstaat met grondwater. De eigen moestuin (als aanwezig) kreeg hier water uit, maar ook om te wassen en voor de schoonmaak werd hier water uit geput.

Ouderwetse keuken en fornuis van vroeger (rond 1900)

Een échte ouderwetse keuken uit grootmoeders tijd! Foto: S.v.d.Ent
Een échte ouderwetse keuken uit grootmoeders tijd! Ontdek het in museum Het Hoogeland! Foto: S.v.d. Ent

Is het geen beauty! Wat een fantastische keuken uit lang vervlogen tijden. Dit is waarschijnlijk een fornuis op kolen gestookt. Gietijzeren pannen en keramieken pannen werden gebruikt om mee te koken. De lades hadden allemaal een functie, want kolen leveren natuurlijk as op, maar ook moest je kolen op voorraad hebben voor de continuering. Hiervoor werden de lades o.a. gebruikt.

In bad gaan of naar het toilet, hoe ging dat vroeger?

Luxe wastafel van vroeger. De kom was afneembaar, zodat hij schoongemaakt kon worden. Te zien in museum De Hoogelanden.
Luxe wastafel van vroeger. De kom was afneembaar, zodat hij schoongemaakt kon worden. Te zien in museum De Hoogelanden.

Had men de luxe om over een vrijstaand zitbad te beschikken (meestal op pootjes en van emaille gemaakt), dan moest je zelf water koken en het op die wijze warm maken. Maar de meeste mensen kenden die luxe niet! Zij waste zichzelf aan een waskom (het hele lijf) met een washand en stukje zeep. De waskom kon op een kastje staan en ging meestal gepaard met een schenkkan, want stromend water was er niet.

Naar het toilet gaan vroeger in huis …. was er niet bij

Natuurlijk hadden de mensen vroeger géén toilet in huis! Meestal bevond er zich een klein schuurtje/ hokje, aan het einde van de tuin. Dit werd ook wel ‘de privaat’ genoemd, maar was eigenlijk een toilethok met een ton.

Wat nu als je midden in de nacht naar de wc moest? De meeste mensen hadden wel een po met deksel onder het bed (ja, niet zo’n fris idee, maar wel makkelijk!), want anders moest je in het holst van de nacht (in het aarde donker) naar buiten; niet zo’n pretje met de koude winters van destijds!

Grote gezinnen vroeger

In de periode voor de tweede wereld oorlog was er een behoorlijk verschil tussen het platteland en de stad. Gezinnen in de stad kregen meestal minder kinderen dan die in de dorpen. Zo komt mijn vader uit een gezin van maar liefst 13 kinderen(!) en een vriendin’s moeder uit een gezin van 15 kinderen. Andere tijden! Maar al die kinderen moesten ook in schone kleren naar school, naar het toilet, zich wassen, dagelijks warm eten, verzorgd worden enzovoorts. Moeders in die tijd hadden daar een ware dagtaak aan(!) Mijn vader is grotendeels onder zijn hoede genomen door een 10 jaar oudere zus. Oudere zussen moesten vaker hun steentje bijdragen bij de opvoeding van de jongste kinderen.

En vergeet niet: veel plattelands kinderen gingen na de basisschool linea recta op het land werken. Met 13 jaar ging mijn vader werken, ’s avonds nog naar school én mocht hij gaan roken, wat het einde van je jeugd inleidde: werken, roken, dat hoorde erbij in een arbeidersgezin van destijds.

Ouderwetse wasmiddelen van vroeger

Ouderwets wasmiddel van vroeger. Foto: S.v.d. Ent
Ouderwets wasmiddel van vroeger. Te vinden in museum Het Hoogeland. Foto: S.v.d.Ent

Wat is een écht ouderwets wasmiddel?

Moeders van vroeger, zoals de mijne uit de jaren 30, waren nu eenmaal huisvrouw. Vader werkte, moeder bleef thuis bij de kinderen en zorgde voor het huishouden. Jee: dat klinkt ouderwets! Nu was mijn moeder absoluut geen ‘ouderwetse huisvrouw’, máár, ook zij greep toch altijd terug op middelen die zij weer van vroeger had meegekregen. Een absolute must om in huis te hebben waren de volgende ouderwetse wasmiddelen: en verdraaid, het werkt!

Ouderwetse wasmiddelen op een rij:

  • Groene zeep | Waarvoor gebruik je groene zeep? 
    – Om vlekken mee in te smeren en uit te spoelen
    – Als allesreiniger
    – Om olie en écht vuil van je handen te wassen
    – Groene zeep (uit de pot) is erg ontvettend
    – Populair middel om lederen banken mee te reinigen o.a.
  • Ossengalzeep. Hét wondermiddel tegen vrijwel álle vlekken. Ossengalzeep bestaat daadwerkelijk uit het gal van een os en pakt vrijwel iedere vlek hardgrondig aan. Je dient het koud te gebruiken, en de zeep niet te laten indrogen, maar goed uit te spoelen. Geen vlek is onmogelijk te verwijderen: bloed, roest, gras, wijn, vet, kerrie, rode biet, make-up vlekken, noem het maar op.
  • Persil wasmiddel. Uitleg is natuurlijk overbodig, maar het bijzondere is is dat Persil al rond 1907 verkrijgbaar was en hét wasmiddel werd; de reputatie was oneindig goed. Mijn moeder gebruikte het ook tot haar dood.
  • Sil vlekkenverwijderaar. Werd vroeger gebruikt om babykleding schoon te krijgen.
  • Soda | Waarvoor gebruik je soda? 
    – Wil jij je keuken blinkend krijgen? Gebruik dan soda.
    – RVS wordt glanzend schoon
    – Vet oplossen
    – Geurtjes verwijderen uit textiel
  • Vim | Typisch ouderwets!
    – schuurmiddel in poedervorm (de poedervorm van Jif/ Cif eigenlijk)
    – voor het wegschuren van vuil van oppervlakten
    – let op met krassen natuurlijk, niet geschikt voor kwetsbaar sanitair

10 beste Sinterklaasliedjes: Geniet mee!

Sinterklaasfeest in de jaren 70 op de kleuterschool! Foto: S.v.d.Ent
Sinterklaasfeest in de jaren 70 op de kleuterschool! Foto: S.v.d.Ent

Ook al ben ik ruimschoots volwassen, wat zeg ik: ik heb zelfs Sarah al gezien!, nog altijd krijg ik warme kriebels van het sinterklaasfeest én de bijbehorende sinterklaasliedjes. Héérlijk! Waarom? Het brengt me altijd weer even terug naar de tijd op de kleuterschool, halverwege de jaren 70. Sinterklaas kwam! ’s Avonds op bed hard sinterklaasliedjes zingen, want owee, owee, misschien hoorde de Sint mij wel terwijl hij over de daken liep (en kreeg ik wellicht nóg meer lekkers!) ’s Ochtends vloog ik naar beneneden om te zien wat er in mijn schoen zat en vergeleek ik direct ook even wat mijn broer in zijn schoen had!

Vol verwachting klopt ons hart!

Sinterklaasliedjes sluiten zo aan bij wat je als kind ervoer: ja, je hart klopte inderdaad vol verwachting! Het was het mooiste feest op aarde voor een kind: lekkers, cadeautjes, pieten met zakken vol strooigoed. Het maakte de donkere tijd gezellig. Is dit voor jou herkenbaar? Of ben je gewoon op zoek naar Sinterklaasliedjes voor je kind? Hieronder tref je mijn 10 favoriete sinterklaasliedjes van weleer!

10 beste sinterklaasliedjes: De leukste, ouderwetse Sinterklaasliedjes: geniet mee!

Zie ginds komt de Stoomboot – tekst

Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan,
hij brengt ons Sint Nicolaas ik zie hem al staan,
hoe huppelt zijn paardje het dek op en neer,
hoe waaien zijn wimpels al heen en al weer.

Piet staat te lachen en roept ons reeds toe,
wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe!
Oh lieve Sint Nicolaas kom ook eens bij mij,
en rijd niet stilletjes mijn huisje voorbij!

Sinterklaas kapoentje – tekst

Sinterklaas kapoentje,
gooi wat in mijn schoentje,
gooi wat in mijn laarsje,
dank u Sinterklaasje!

Sinterklaasje bonne bonne bonne – tekst

Sinterklaasje bonne bonne bonne,
gooi wat in mijn lege lege tonne,
gooi wat in mijn laarsje,
dank u Sinterklaasje!

Sinterklaas Goedheiligman – tekst

Sinterklaas goedheiligman,
trek je beste tabberd an,
rijd ermee naar Amsterdam,
van Amsterdam naar Spanje,
appeltjes van Oranje,
appeltjes aan de bomen,
Sinterklaas zal komen!

Zie de maan schijnt door de bomen – tekst

Zie de maan schijnt door de bomen.
Makkers staakt uw wild geraas.
‘t Heerlijk avondje is gekomen,
‘t avondje van Sinterklaas.

Vol verwachting klopt ons hart,
wie de koek krijgt, wie de gard.
Vol verwachting klopt ons hart,
wie de koek krijgt, wie de gard.

Hoor de wind waait door de bomen – tekst

Hoor de wind waait door de bomen,
hier in huis zelfs waait de wind.
Zal die goede Sint wel komen,
nu ‘k het weer zo lelijk vind?
Nu ‘k het weer zo lelijk vind …

Ja, hij rijdt in don’kre nachten,
op z’n paardje o, zo snel.
Als hij wist hoezeer wij wachten …
Ja, gewis dan kwam hij wel.
Ja, gewis dan kwam hij wel.

O, kom er eens kijken! – tekst

O, kom er eens kijken,
wat ik in mijn schoentje vind.
Alles gekregen, van die beste Sint.

Een pop met vlechten in het haar.
Een snoezig jurkje kant en klaar.
Drie kaatseballen in een net.
Een letter van banket.

O, kom er eens kijken,
wat ik in mijn schoentje vind.
Alles gekregen, van die beste Sint.

De zak van Sinterklaas – tekst

De zak van Sinterklaas, sinterklaas, sinterklaas,
de zak van Sinterklaas, o jongens, jongens ’t is zo’n baas!
Daar stopt hij, daar stopt hij, daar stopt hij blij van zin
De hele, de hele, de hele wereld in!

Hij is voor groot en klein, groot en klein, groot en klein,
hij is voor groot en klein voorzien van taai en marsepein!
En bergen, en bergen, en bergen suikergoed,
zo lekker, zo lekker, zo lekker en zo zoet!

Hij is voor groot en klein, groot en klein, groot en klein
Hij is voor groot en klein voorzien van taai en marsepein!

Sinterklaasje kom maar binnen – tekst

Sinterklaasje kom maar binnen met je Piet,
want we zitten allemaal even recht!

Misschien heeft u nog even tijd,
voordat u weer naar Spanje rijdt!

Kom dan ook even bij ons aan,
en laat je paardje maar buiten staan.

En we zingen en we springen en we zijn zo blij,
want er zijn geen stoute kinderen bij!

En we zingen en we springen en we zijn zo blij,
want er zijn geen stoute kinderen bij!

Daar wordt aan de deur geklopt! – tekst

Daar wordt aan de deur geklopt,
hard geklopt, zacht geklopt
Daar wordt aan de deur geklopt
Wie zou dat zijn?

Wees maar gerust mijn kind,
ik ben een goede vrind
Want al heb ik een zwarte hoed,
‘k meen het toch goed

Piet ging uit fietsen – tekst

Piet ging uit fietsen,
toen knapte zijn band
Toen moest hij gaan lopen,
met de fiets aan zijn hand

Hij kwam bij een dorpje,
en zei tegen de smid:
“Ik denk dat er in m’n achterband
een pepernootje zit!”
De smid moest hard lachen,
en plakte zijn band
Toen kon Piet weer fietsen door heel Nederland!

Dag Sinterklaasje – tekst

Dag Sinterklaasje,
da-ag, da-ag, (zwarte) Piet
Dag Sinterklaasje,
luister naar ons afscheidslied!

‘Dag Sinterklaasje’ blijf je herhalend zingen als Sinterklaas weer vertrekt: het is écht het afscheidslied!

Ouderwetse spreekwoorden en gezegden van vroeger

Ben jij ook zo dol op oude spreekwoorden en gezegden? Uitdrukkingen die je tegenwoordig steeds minder vaak hoort en waarvan “de jeugd” (jee, dat klinkt oud, ik lijk m’n schoonmoeder wel!) niet altijd meer weet wat ermee bedoeld wordt. Bij sommige uitdrukkingen wil mijn zoon nog wel eens reageren met een verbaast: ‘eh, wát?!‘ Logisch, lang niet alle spreekwoorden, gezegden en duidingen worden nu nog vaak gebruikt. Een stukje nostalgie dus, deze ouderwetse gezegden!

Aap noot Mies: hóe oud-Hollands wil je het hebben?! Dit leesplankje stamt van rond 1900. Foto: S.v.d. Ent
Aap noot Mies: hóe oud-Hollands wil je het hebben?! Dit leesplankje stamt van rond 1900. en is te zien in o.a. museum Het Hoogeland. Foto: S.v.d. Ent

Ouderwetse gezegden, spreekwoorden en aanduidingen van vroeger – met betekenis

Met ouders uit de geboortejaren 1931 en 1935, groeide je ook op met de meest ouderwetse spreekwoorden en gezegdes. Sommige inmiddels verouderd en uit zwang geraakt, maar velen nog springlevend. Oude spreuken en gezegden vormen een levend stuk geschiedenis wat we vandaag de dag nog altijd gebruiken; een “echo uit het verleden”, die ons soms eeuwen terug de tijd in nemen – zonder erbij stil te staan.

Groote Griet .. in de rapenkelder! Locatie: Groningen. Foto: S.v.d.Ent
Groote Griet .. in de rapenkelder! Locatie: Groningen. Foto: S.v.d.Ent

‘Groote Griet in de rapenkelder!’ betekenis/ synoniem – Lieve help! Een uiting van ontzetting, verbijstering. Althans, zo gebruikte mijn moeder hem. Griet is een verbastering van ‘God’ overigens.

Wachten tot Sint Juttemis‘ betekenis/ synoniem – deze mocht m’n moeder graag gebruiken. Je wacht eindeloos op iets wat zelfs misschien wel nooit komt: Sint Juttemis bestaat immers niet. Er wordt dus bedoeld dat iets waarschijnlijk nooit gaat gebeuren.

Dan zijn de rapen gaar‘ betekenis/ synoniem – nu barst het los, nu komt er plots ruzie of ontsteekt iemand in woede doordat er een keerpunt is bereikt. Voorbeeld: je gebruikt stiekem de gamecomputer van je broer terwijl je weet dat hij dat niet wil. Komt hij er plots achter, dan zijn de rapen gaar en wordt hij woedend.

Zo oud als de weg naar Kralingen‘ betekenis/ synoniem – Je kunt bedoelen dat iets ‘niets nieuws onder de zon is‘, dus dat iets wordt gepresenteerd als ‘nieuw’, maar eigenlijk gewoon al heel lang bestaat. Of je kunt bedoelen dat iets al heel lang zo gedaan wordt, of bestaat.

Praten als brugman‘ betekenis/ synoniem – (langdurig) op iemand in proberen te praten, om diegene een richting op te sturen. Voorbeeld: ik kan praten als brugman, maar hij gaat toch zijn eigen gang; hij luistert niet en doet toch wat hij wil.

Op één been kun je niet lopen’ betekenis/ synoniem – mijn moeders favoriete uitspraak: het betekent dat je niet één versnapering neemt, maar minimaal 2, want op één been kun je niet lopen! Voorbeeld: heb je net een koekje op, dan krijg je er nog één aangeboden, want je moet er minstens 2 eten vindt de gastvrouw: op één been (koekje) kun je niet lopen!

Een ieder meent zijn uil een valk te zijn‘ betekenis/ synoniem – Eigendom mooiere waardes toeschrijven dan eigenlijk reëel is. Je hemelt je eigen spullen op en vindt ze mooier, waardevoller dan zij eigenlijk zijn.

Oud Hollandse spreuk aan een gevel, locatie Groningen. Foto: S.v.d.Ent
Oud Hollandse spreuk aan een gevel (gevelstenen), locatie Groningen. Foto: S.v.d.Ent

Oud Hollandse gevelspreuk op gevelsteen, te vinden in de stad Groningen en zowaar uit het jaar “Anno 1709“. Wat valt daar te lezen?

Alwaer gij siet
Denckt wat gij doet
Al wat gij doet
Denckt an het einde

Vrije vertaling:
Waar je ook bent, bedenk wat je doet (beoordeel je handelen)
Wat je ook doet, denk aan het einde (laatste oordeel)

Iemand om de tuin leiden‘ betekenis/ synoniem – Misleiden. Iemand wordt misleid, de waarheid wordt niet verteld, integendeel: je wordt bedrogen terwijl dit niet zo lijkt – wat dus het gemene is. Je wordt ‘om de tuin geleid’.

Alle gekheid op een stokje’ betekenis/ synoniem – Overgaan tot serieusheid. Als je zojuist grapjes over iets hebt gemaakt, maar nu in alle serieusheid verder wil spreken over hetzelfde onderwerp. Je kunt dit aangeven door te zeggen ‘maar alle gekheid op een stokje’. De ander weet dan dat je nu serieus bent.

Als donderslag bij heldere hemel‘ betekenis/ synoniem – Totaal onverwachts. Iets komt als een totale verrassing, een totale schok, er gebeurt dus iets totaal onverwachts. Net zo onverwachts als onweer en bliksem bij een heldere, wolkeloze hemel – wat eigenlijk niet kan, want voor onweer zijn wolken nodig.

Gooi geen oude schoenen weg voordat je nieuwe hebt‘ betekenis/ synoniem – Kies voor zekerheid. Voorbeeld: zeg niet je baan op voordat je een andere baan hebt. Zorg dus dat je eerst vervanging voor iets hebt, voordat je het oude wegdoet, anders zou je wel eens helemaal zonder kunnen komen te zitten.

Sarah gezien hebben‘ betekenis/ synoniem – zodra je 50 jaar wordt als vrouw zijnde heb je Sarah (bijbels figuur) gezien. Je bent dus al wat ouder en wordt als wijzere vrouw gezien. Soms zie je een stropop voor het huis van een omaatje, dan weet je dat de vrouw des huizes 50 jaar is geworden! Het is een plagerij van de eigen familie.

Abraham hebben gezien‘ betekenis/ synoniem – wanneer je als man 50 jaar bent geworden heb je Abraham gezien (bijbels figuur). Je bent dus ‘oud en wijs’ geworden.

De kat op het spek binden‘ betekenis/ synoniem – Iets niet te verleidelijk maken. Je moet niet de kat op het spek binden, want dan maak je het wel héél verleidelijk voor de kat om het spek op te eten. Creëer dus geen situatie die het te verleidelijk maakt om het verkeerde te doen.

Met de Franse slag‘ betekenis/ synoniem – Iets halfwas doen, niet grondig doen, maar juist afgeraffeld, slordig: op de Franse manier (ai, niet zo aardig naar Fransen!)

Grote stappen gauw thuis‘ betekenis/ synoniem – deze uitdrukking lijkt op de betekenis van ‘Met de Franse slag’. Je doet een taak niet grondig, slaat de helft over en bent daardoor snel klaar (of thuis).

Het kaft van het koren scheiden‘ betekenis/ synoniem – het waardevolle uitfilteren van het slechte, of waardeloze.

Voor schut staan‘, betekenis/ synoniem – voor gek staan, voor aap staan. Een uitdrukking met als herkomst ‘verschut’. Verschut betekende ‘betrapt’ of gearresteerd worden.

Geen haan die ernaar kraait‘ betekenis/ synoniem – iets doen zonder dat iemand het merkt, zonder dat het opvalt, of zonder dat iemand bezwaar heeft: omdat men het niet beseft wat er exact gebeurt.

De draak ermee steken‘ betekenis/ synoniem – Bespotten. Iets of iemand belachelijk maken, er ‘de draak ermee steken’, bespottelijk maken; zij het meestal op ludieke, milde wijze.

De pieten krijgen‘ betekenis/ synoniem – Krijg het heen en weer, krijg de pieten: met andere woorden: bekijk het maar, ik doe niet (meer) mee: krijg de pieten. Pieten verwijst naar hoofdluis….

Als de kat van huis is dansen de muizen‘ betekenis/ synoniem – zodra degene met de meeste zeggenschap afwezig is, grijpen degene onder hem/haar de situatie aan om hun eigen gang te gaan, tegen de regels in. Voorbeeld: de leraar gaat even weg en laat de leerlingen achter, deze gaan direct keet schoppen in de klas.

Door de mand vallen‘ betekenis/ synoniem – Ontmaskert raken. iets of een persoon is ontmaskert, is door de mand gevallen, zijn ware gezicht of bedoelingen zijn plots onthult. Het kan ook gaan om een leugentje wat uitkomt.

Aan lager wal geraakt‘ betekenis/ synoniem – iemand is afgegleden van een goede status en welzijn naar een (veel) lagere status: een status van bedenkelijk niveau. Voorbeeld: iemand was eerst directeur van een bedrijf en getrouwd. Nu is hij gescheiden, geen directeur meer en woont in een caravan. Zijn status is dus enorm naar beneden gekelderd: hij is aan lager wal geraakt.

Niet over één nacht ijs gaan‘ betekenis – neem niet te snel je beslissing, denk er nog eens goed over na, slaap er nog eens een nachtje over. Want één nacht ijs staat voor onbetrouwbaar ijs, waar je doorheen zakt: het ijs is nog te dun. Dit geldt ook voor een beslissing die je te snel neemt.

Als een vlag op een modderschuit‘ betekenis – eigenlijk is dit iets potsierlijks in dit geval. Je probeert de aandacht van iets wat lelijk is af te leiden door het te camoufleren met iets chics bijvoorbeeld – maar het vormt een wanvertoning.

Deksel op de neus krijgen‘ betekenis – je hebt verwachtingen van iets, maar je wordt abrupt afgewezen tegen je verwachting in. Dan krijg je de deksel op neus.

‘Al draagt een aap een gouden ring’ (het is en blijft een lelijk ding) betekenis – met andere woorden, een aap blijft een aap, wat ‘ie ook aantrekt – en dat geldt dus voor de betrokken persoon over wie dit gezegd wordt; hij/zij blijft armoedig, of lelijk. Sieraden of dure prullen kunnen daar niets aan veranderen.

De kool en de geit sparen‘ betekenis – Geen keuze maken. Hak je geen knoop door, omdat je bijvoorbeeld een persoon niet wilt teleurstellen, terwijl je daarbij bijvoorbeeld jezelf benadeelt, dan wil je de kool en de geit sparen. Je neemt geen standpunt in, maar wilt teveel anderen tegemoet komen.

De kop indrukken‘ betekenis – een ontstane situatie, of het gedrag van personen aanpakken, een halt toeroepen, bestrijden: ‘je gaat het de kop indrukken’. Voorbeeld: de leraar gaat het vele kwebbelen van zijn leerlingen tijdens de les de kop in drukken; hij gaat het een halt toe roepen,

Dat is een peulenschil‘ betekenis – is iets echt heel makkelijk, dan is het ‘een peulenschil’

Spijkers op laag water zoeken‘ betekenis/ synoniem – muggenziften, zoeken naar futiliteiten en redenen om te klagen, te zeuren, over de kleinste dingen vallen.

Van een koude kermis thuiskomen‘ betekenis – Je bent niet goed beslagen ten ijs gekomen, iets is je niet goed afgegaan; integendeel, het is geflopt. Is iets dus op een flop uitgedraaid; het was een deceptie, een ontgoocheling. Bijvoorbeeld: een man heeft een hoopvol afspraakje met een vrouw, heeft er goede verwachtingen van voor de toekomst. Maar helaas: het is op niets uitgedraaid tegen de verwachting in. Hij is dus van een koude kermis thuisgekomen.

Oost Indisch doof‘ betekenis – een oud gezegde uit de koloniale tijd. Hiermee wordt bedoeld dat iemand net doet alsof hij je niet hoort – want op ander moment hoort hij je wel, als het hem gunstig uitkomt. Hij is dus selectief ‘doof’, hoort je wel, maar reageert alleen op dingen die hij wil horen; in de andere gevallen wordt je genegeerd.

De pot verwijt de ketel dat ‘ie zwart ziet’ betekenis – een verwijt maken over iets, terwijl je zelf minstens zo verwijtbaar bent. Voorbeeld: Je verwijt een ander te hard te rijden, terwijl je dat zelf ook altijd doet.

Boontje komt om zijn loontje‘ betekenis – dit is de ouderwetse variant van: karma! Je krijgt dus je verdiende loon – eindelijk gerechtigheid.

Daar komt de aap uit de mouw‘ betekenis – ineens blijkt de ware reden voor iets te voorschijn gekomen, terwijl zaken heel anders werden voorgespiegeld. Voorbeeld: je kind wil geen eten want het heeft geen honger. Totdat je hoort dat je kind de hele middag gesnoept heeft. De aap is uit de mouw gekomen; de waarheid is naar buiten gekomen.

Hoge bomen vangen veel wind‘ betekenis – hoe hoger je op de maatschappelijke ladder zit, des te meer kritiek krijg je te verduren. Neem een minister bijvoorbeeld. Hij heeft een hoge positie (‘een hoge boom’) en kan zeer veel kritiek ontvangen (‘veel wind’).

Wie niet horen wil moet maar voelen‘ betekenis – blijf je eigenwijs en luister je niet naar goed advies of waarschuwingen, dan zul je de ellende gaan ondervinden waar je nu juist voor gewaarschuwd was.

Een dronkenmansgebed houden‘ betekenis/ synoniem – Kleingeld tellen. M’n moeders favoriete uitdrukking wanneer je kleingeld aan het tellen was. Want dat is wat dronkenmannen deden: kleingeld tellen in de hoop, of een gebedje zeggend in gedachten, dat ze nog een borrel konden betalen!

Voet bij stuk houden‘ betekenis – je blijft standvastig in je standpunt, je laat je niet beïnvloeden: je houdt voet bij stuk!

Op grote voet leven‘ betekenis – je geeft meer geld uit dan een gemiddeld persoon, je laat het geld flink rollen en leeft dus op grote voet.

Twee vliegen in één klap‘ betekenis – doe je iets waardoor je toevallig dubbel voordeel hebt, dan sla je twee vliegen in één klap.

Als door een wesp gestoken‘ betekenis – iemand hoeft maar een woord verkeerd te zeggen en je zit er direct bovenop – en nog fel ook! Als ‘door een wesp gestoken’. Het gaat dus om een felle, bozige en directe reactie.

Als een bok op de haverkist‘ betekenis – je probeert er alles aan te doen om iets te bemachtigen, iets waar je erg naar verlangt en wat je met hand en tand bereid bent te verdedigen.

Met hand en tand verdedigen‘ betekenis – met alles wat je in je hebt iets verdedigen.

Bij de hand nemen‘ betekenis/ synoniem – Leiden/ begeleiden. Als je iemand bij de hand neemt, neem je het initiatief iemand wegwijs te maken.

De hand reiken‘ betekenis/ synoniem – Goedmaken. Je reikt iemand de hand als er op enigerlei wijze onmin tussen jullie aanwezig was.

Met man en macht‘ betekenis – dit wil zeggen dat iedereen die beschikbaar is met grote inzet keihard heeft gewerkt om iets voor elkaar te krijgen. Voorbeeld: bij het bestrijden van bosbranden zet iedereen zich keihard in om het terug te dringen.

Haastige spoed is zelden goed’ betekenis – iemand die de dingen te gehaast doet, loopt meer kans dat er dingen fout gaan lopen. Struikelt diegene dan ook nog eens door het haastige gedrag, dan denk je/ of zeg je, ‘haastige spoed is zelden goed’.

Het in Keulen horen donderen‘ betekenis/ synoniem – Verbijsterend. krijg je iets te horen of te zien wat je verbijstert en wat je voor onmogelijk acht, dan kun je kijken alsof je het in Keulen hoort donderen. Aangezien we het in Nederland natuurlijk nooit kunnen horen donderen in Keulen zou dat verbijsterend zijn om te horen en daar komt deze uitdrukking vandaan.

Keulen en Aken zijn niet op één dag gebouwd‘ betekenis – neem de tijd voor iets. Ga je iets maken, heb dan geen haast en irreële verwachtingen dat het snel klaar (moet) zijn; Keulen en Aken zijn ook niet in één dag gebouwd.

Kantje boord‘ betekenis/ synoniem – Bijna fataal. Iets is maar nét goed gegaan, het scheelde niet veel of het was fout gelopen: het was kantje boord (afkomstig uit de scheepvaart; als het water tot aan de kant van het boord kwam en de boot dus bijna water maakte).

Aardje naar zijn vaartje‘ betekenis – dit mocht m’n moeder graag zeggen over m’n broer die op m’n vader leek. Een jongen dus die op zijn vader lijkt, met name in gedrag.

Heitje voor kwarweitje‘ betekenis – je doet een klusje voor iemand (meestal kinderen, die bijvoorbeeld de auto wassen) en je krijgt daar een klein zakcentje voor. Als kind kun je dus vragen aan een buur ‘heeft u een heitje voor een karweitje?’ Dan vraag je om een klusje rond het huis tegen een kleine vergoeding.

Roomser dan de paus zijn‘ betekenis – als iemand zich nóg ‘heiliger’ gedraagt dan de paus. Iemand die zich dus nog beter en fanatieker aan regels houdt dan degene die de regels heeft opgesteld – en die graag anderen mag wijzen op die regels. Het komt dus uit ergernis voort om iemand ‘Roomser dan de paus’ te noemen.

Schoenmaker, blijf bij je leest‘ betekenis – met andere woorden: begeef je niet op een terrein waar je geen verstand van hebt; houd je bij je eigen werk of zaken.

Een wassen neus’ betekenis – iets leek goed te zijn, positief te zijn, maar het blijkt eigenlijk naderhand niets voor te stellen en dat is best teleurstellend: het is ‘een wassen neus’.

Bij de neus nemen‘ betekenis – in de maling genomen worden.

Goed beslagen ten ijs komen‘ betekenis/ synoniem – Goed verlopen. Goed voorbereid heb je goede zaken gedaan en is het je goed afgegaan.

Op je kerfstok hebben‘ betekenis – als je iets hebt gedaan wat niet geoorloofd is. Iemand kan je vragen wat je op je kerfstok hebt, als je er schuldig uitziet. De kerfstok is een middeleeuws gebruik door herbergiers die kerfstokken gebruikten.

Spreken is zilver, zwijgen is goud‘ betekenis – deze laat zich niet zo moeilijk raden: weet jij iets over een situatie waarbij je maar beter je mond niet voorbij kunt praten, dan is zwijgen daarover de beste keuze. Zwijgen is dus goud; de beste keuze.

In de lappenmand zitten‘ betekenis – voel je je niet lekker, ben je wat grieperig, dan zit je in de lappenmand. Is iemand ernstig ziek, dan zit diegene natuurlijk niet in de lappenmand; het gaat om onschuldige kwaaltjes waardoor je even ziek bent.

Vechten tegen de bierkaai‘ betekenis – je probeert iets te stoppen, of te bestrijden, maar het is eigenlijk zinloos, nutteloos, want jouw strijd haalt niets uit en verandert niets: het is vechten tegen de bierkaai.

De hond in de pot vinden‘ betekenis – als je net misgreep en het gerecht net voor je neus was opgegeten door anderen. Want vroeger mocht de hond uit de pot (pan) eten na de maaltijd, dus kwam je thuis, dan vond je letterlijk ‘de hond in de pot’!

Voor dag en dauw‘ betekenis – hiermee wordt heel vroeg in de ochtend bedoeld, wanneer de dag nog niet eens begonnen is.

In de aap gelogeerd zijn‘ betekenis/ synoniem – Opgezadeld zijn met een vervelende situatie. Een situatie blijkt heel vervelend te zijn waarin je terecht bent gekomen. Je bent dan mooi in de aap gelogeerd.

Wat de boer niet kent’ (eet hij niet) betekenis – je voelt weerzin om iets nieuws uit te proberen omdat je het niet kent.

Een stok achter de deur hebben‘ betekenis – als je nog een troef in handen hebt, waarmee je een soort dwang kunt uitoefenen op de ander(en). Een stok achter de deur is dus een pressiemiddel wat je kunt inzetten.

Met de gebakken peren zitten‘ betekenis/ synoniem – Met de ellende blijven zitten. Als jij achterblijft met de (vervelende) gevolgen wat door iets, of door iemand is ontstaan.

Iets op je lever hebben‘ betekenis – zit jou iets dwars en wil je het bespreken, dan vertel je wat je op je lever hebt, wat jou bezighoudt of dwars zit. Een ander kan jou ook vragen ‘wat heb je op je lever?‘, als deze aan jou kan zien dat er iets is.

Zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten’ betekenis – weinig nadere uitleg nodig: zoals iemand zelf is vertrouwt hij ook anderen. Meestal zeg je dit als iemand zich wantrouwend gedraagt naar jou; hij is dus zelf niet te vertrouwen eigenlijk.

Wie het eerst komt, het eerst maalt‘ betekenis – de eersten die komen opdagen voor iets kunnen het bemachtigen, de laatsten hebben dan pech als het op is, want: wie het eerst komt, het eerst maalt.

Met je neus in de boter vallen‘ betekenis – je hebt geluk! Toevallig overkomt het jou: je bent met je neus in de boter gevallen! Voorbeeld: je loopt toevallig een winkel in waar jij de duizendste klant bent en wint nog eens een prijs ook!

Met de deur in huis vallen‘ betekenis – direct ter zake komen, niet ergens omheen praten, maar rechtstreeks en direct zeggen wat je op je lever hebt.

Van de regen in de drup‘ betekenis – iets verliep al niet heel prettig, maar daar is verandering in gekomen, alleen pakt die verandering nóg slechter uit. Je bent nu van de regen in de drup terecht gekomen: van niet zo positief naar nóg minder positief. De situatie is dus verergert.

Zachte heelmeesters maken stinkende wonden‘ betekenis – probeer je zaken te verzachten, terwijl je eigenlijk rigoureus zou moeten optreden, dan veroorzaak je daar uiteindelijk ellende mee (stinkende wonden). Het was dus belangrijk dat middeleeuwse artsen (heelmeesters) niet schroomden om jou pijn te doen tijdens de behandeling, want deden zij dit niet, dan zat je later met de gebakken peren: een etterende wond.

Met lange tanden eten‘ betekenis/ synoniem – Met weerzin eten. Je eet ‘tegen heug en meug‘ je eten, met tegenzin eet je moeizaam je eten op en doet er ook nog eens heel lang over; het bord raakt maar niet leeg …. Doordat je je bovenlip optrekt tijdens het eten (met de uitdrukking ‘getverderrie’ op je gezicht) lijken je tanden langer, dus eet je met lange tanden.

Morgenrood, water in de sloot‘ betekenis – toont de lucht rood ’s ochtends, dan kun je regen verwachten. Deze mocht m’n vader graag gebruiken. Wonend aan de rand van de polder was hij altijd met het weer bezig!

Parg‘ betekenis/ synoniem – Akelig individu. Gebezigd door mijn vader, voor hem betekende het een akelig, mannelijk individu, evenals ‘wat een darm‘.

Bakvis’ betekenis/ synoniem – jonge, giechelachtige vrouwen, die in de puberteit zitten.

‘(die) vrijer‘ betekenis – gebezigd door mijn vader, wanneer hij sprak over een jonge, eigenwijze man, of over een raar figuur.

Groos‘ betekenis/ synoniem – trots als een pauw zijn.

Grutjes‘ betekenis – kan ook uitgesproken worden als ‘oh grut‘ – het betekent iets als ‘jeetje‘ of ‘jeetje mina‘. Je gebruikt het bij een lichte ontsteltenis, of verbazing.

Muggenzifter‘ betekenis/ synoniem – pietluttig zijn, ieder klein dingetje opmerken en er over zeuren.

Azijnzeiker‘ betekenis/ synoniem – negatief zijn. Over alles klagen en afkraken, niets is goed.

Mokkel‘ betekenis/ synoniem – lompe aanduiding van een wat ordinair gedragende, of ordinair geklede jonge vrouw.

Ook zo genoten van deze oude spreuken?! Of gebruik je ze nog met enige regelmaat? Spreuken en gezegden verlevendigen onze taal, dus vooral blijven doen! En kijk ook even naar de 10 beste Sinterklaasliedjes!